Hai đứa tiến sỷ

Tiến sỉ, đối với tôi trước đây là cả sự ngưởng mộ lớn lao. Thời học sinh học lich sử văn học nước nhà được nghe thầy giảng văn của những cử nhân tiến sỷ mà như nghe sấm của các bậc thánh hiền; Lớn lên chút đi học lên cao, biết được muốn đỗ bằng tiến sỉ phaỉ bảo vệ được một luận án mới hoàn toàn chưa ai phát minh! Nghe mà thán phục thán phục! !.

Thế mà hôm nay tôi phạm thượng gọi tiến sỷ bằng "thằng". Hai thằng tiến sỷ mà tôi đề cập, một là thằng em họ kém tôi chục tuổi, một thằng bạn học từ cấp một đến cấp ba. Hai thằng này sức học của chúng tôi biết từng chân tơ kẻ tóc, càng biết càng khinh cái bằng tiến sỷ của chúng.

Thằng em họ hiện là giảng viên chính trường cao cấp chính trị. Những quan muốn to hơn đều qua tay của nó, nghĩa là phải có bằng cao cấp chính trị mới được thăng quan tiến chức, mặc dù ai cũng biết cái lý luận lổi thời nhưng phải học , người học không muốn học người dạy không hứng thú. Từ cấp Phòng trở lên không có bằng trung cấp chính trị là như người đàn bà đẹp mà không có L, người con trai khỏe mạnh tài giỏi mà không có C; Từ cấp Sở trở lên mà không có bằng cao cấp chính trị là như chùa không có Phật, như nhà thờ không có Chúa. Nói rứa để các bạn biết thằng em họ tôi oách cỡ nào, nó đẻ ra cán bộ to,nhưng nó chẳng mang nặng đẻ đau chi, học trò "mạ"của nó chỉ đến ghi danh về nhà ngâm cứu, lên lớp mấy lần chỉ để kiểm tra, ra đề; quan muốn lọt vòng của nó phải đãi nó như thượng khách. Nhưng học hành của nó thế nào?

Nó là con thương binh 2/4, có ưu tiên cộng điểm, nhưng thi khối C khoa tổng hợp không đỗ. Nó đi bộ đội 3 năm, được ưu tiên tối đa, khi vô thi lại nhờ có thằng bạn của nó coi thi gợi ý (theo lời nó) nên đỗ vừa đủ điểm, nó chọn khoa sử. Học bốn năm ra cái bằng tổng hợp sử không chổ mô ngó ngàng chi; rồi nó quen con bồ học cùng khoa có bố là cán bộ to cấp tỉnh, bạn nó đã có việc nhờ bố; rồi nhờ mẩu mả cũng được, nó kết duyên cùng con bạn con quan to đó, nó được nhận vô phụ giảng trường Cao cấp chính trị. Nó được đưa vào ống ngắm của khoa, cho đi học tiến sỉ sử Hà Nội tốn 200 triệu thời đó, rứa là lò Hà Nội đẻ ra thằng tiến sỉ sử với trình độ mà nói như ai đó, đỗ tiến sỉ dễ hơn trúng tuyển osin! Hôm chạp vừa rồi, có thằng bạn quan to rủ đi cafe, có thêm thằng em họ của tôi ở quê bà con gần với nó, nghe thằng bạn quan to kể về thầy dạy cao cấp chính trị là người cùng làng, nó có đi giao lưu cafe nhận nhau đồng hương;hai đứa cùng kể về tiến sỉ làng ta, đều chê là tiến sỉ dở hơi, riêng thằng em họ quê dù bà con nó cũng phải thừa nhận "có phần chạm"! Tôi nghĩ, khi trình độ không theo kịp với cái chức tước học hàm học vị thì đa số đều bị "ngợp" cả; nghĩa là đừng cho nó ngửi mùi tiến sỉ thì nó là người bình thường, không chạm.

Thằng tiến sỉ thứ hai tôi kể là thằng bạn cũ không còn mới của tôi, thằng Thám.Thám học tiểu học với tôi hồi ở quê, là một trong những đứa bạn hiếm hoi ở quê tôi còn theo nghiệp bút nghiên nhờ hoản dich gia cảnh,đa số bỏ học hồi 64-65 khi quê tôi thành vùng "xôi đậu", một số ít còn lại thì bị đôn quân (bắt đi lính)năm 72

Hồi thi vào đệ thất (cọng cua), tôi thi vào trường tỉnh Nguyễn Hoàng đỗ vị thứ 13/250; Thám thi vào trường huyện Triệu Phong đỗ vị thứ 100, gần rớt. Hồi đó ai thi như thế nào đều về kể vô tư cho nhau nghe, tuổi trẻ nhớ lâu nên bây giờ gần sáu chục mà chúng tôi  còn nhớ cả. Thằng Trình học cùng lớp tôi về kể, Thám nhờ "đôi giấy "mới đỗ!Trình đi đám cưới ở Huế về gặp Thám, nó mừng rỡ chạy lại gặp bạn xưa nhưng Thám nói không quen? Hai đứa cùng học cấp một, cùng  thi một phòng, cùng chép một "phao"(hồi đó không gọi vậy)ngoài đôi vào, cùng học một lớp trường trung học Triệu Phong mà lơ nhau!. Bệnh này là bệnh chung của những kẻ hãnh tiến.

Sau này tôi gặp lại Thám ở Huế nhiều lần, có thời cùng ở chung một nhà thuê. Hồi đi thi tú tài 1  năm 72, tôi đỗ hạng Bình, Thám đỗ hạng Thứ. Sau đó hai đứa cùng nộp hồ sơ thi vào trường Trung Học Sư phạm Huế, tôi đỗ , nó rớt. Hồi đó chúng tôi đã bàn về chính rị, nó cho tôi là thằng Việt cộng nằm vùng, tôi với nó không cùng quan điểm chính trị.

Sau 75, hầu hết bọn tôi kẻ đi lính, thằng bỏ học, nhưng gặp nó về xã làm hồ sơ học lại. Khoảng thập niên 80, khi tôi đang sống dở chết dở, gặp nó về xã khai sinh lui tuổi để đi  học tiến sỉ bên Liên Xô! Theo nó nói, "vì hồi trước sợ đi lính nên khai tuổi lên"? Nó chìa lá đơn ra cho tôi đọc. Hởi những người sống cùng thời với tôi, hồi đó có ai khai tuổi lên để khỏi đi lính! .Rứa mà chính quyền cách mạng đồng ý làm lại khai sinh cho nó tụt lui 6 tuổi để đi học tiến sỉ LX! Rứa là thời học cấp một, tôi 6 tuổi đi học , còn nó 0 tuổi! Khuôn dấu vuông của Cách mạng hồi đó đóng vào đâu chả được!

Những thập niên 80, đi học tiến sỉ ở LX hết 9/10 là vì kinh tế, hồi đó ai vô được biên chế để  có sổ gạo là chủ yếu, chứ bằng cấp để xếp lương thêm mấy đồng hay để thăng chức là chưa có, thời mà giáo sư Hoàng Ngọc Hiến phát biểu, "con bò đem qua bên đó khi về cũng thành tiến sỉ". Thực tế như vậy, thằng em bà con của tôi qua bên LX với Thám hồi đó nói "Bác Thám qua với em chỉ đi buôn, còn bằng thì bỏ tiền ra mua"

Bây giờ tôi đã về hưu non, nhà ở trên đường mà Thám thường lái xe qua, nhưng chưa khi nào nó dừng lại để thăm thằng bạn xưa, hình như nó đã đoạn tuyệt với quá khứ đau buồn, cái quá khứ không làm nền cho hiện tại sau này của nó. Mổi lần chiếc xe bóng loáng bạc tỷ qua làng, bà con ngước nhìn theo:Có phải xe thầy Tiến sỉ hiệu trưởng trường Sư Phạm không?

Trường tôi đã phổ cập Đại Học 98%, trừ tôi ra, tôi không chịu bỏ tiến mua cái bằng đại học sư phạm do thầy Thám làm hiệu trưởng. Tôi đành chịu thiệt về hưu non vì chưa "hoàn chỉnh"

Về hưu có thời gian lang thang trên mạng, đọc bài của các vị tiến sỉ có chức có quyền nội dung hầu như gần giống nhau, vì chép từ một loại sách kinh điển lổi thời. Tôi lại đọc những bài viết của "báo lề trái", đa số không có bằng tiến sỉ chi cả, mà nghe thuyết phục. Tôi liên tưởng đến hai thằng tiến sỉ bằng xương bằng thịt mà buồn cho bằng cấp nước nhà!